प्राणी आणि मानव, समूह करून राहतात. त्यामध्ये परस्परांशी संपर्क साधायला, एखादी गोष्ट समोरच्यापर्यंत पोहोचवायला जे माध्यम वापरलं जातं, ते माध्यम म्हणजे भाषा. त्यात अगदी हावभाव, कृती, ध्वनी या सर्वांचा समावेश होतो. भाषेचा नेमका उगम मात्र कसा झाला हे अजून पूर्णपणे स्पष्ट झालेलं नाही.

प्राण्यांच्या ध्वनींचं अनुकरण, श्रमपरिहारार्थ काढलेले सूर इ. कारणं देऊन अनेकांनी या प्रश्नाची उकल करण्याचा प्रयत्न केला. पण भाषिक संकेत व आशय, ध्वनी व अर्थ, यांचा त्यातून खुलासा मिळत नाही. काहीजणांनी लहान मुलांच्या भाषा आत्मसात करण्याच्या प्रक्रियेचा आधार घेतला. पण आजचं मूल मुळातच भाषिक-सामाजिक वातावरणात वाढत असतं. ते भाषा निर्माण करत नाही, मुळात असलेली परंपरागत भाषा निरीक्षण, अनुकरण, प्रयत्न-स्खलनपद्धतीने स्वतःच शिकतं. कोणीही न शिकवता ते स्वतःच भाषा शिकतं. सर्व भाषांचं मूळ एकच असावं असं मानून त्या दिशेने संशोधन करण्याचा प्रयत्न काही अभ्यासक करतात; पण आज तरी सर्व माणसं आणि सर्व भाषा यांचं एकच उगमस्थान असावं, या कल्पनेला आधार सापडलेला नाही. एक मात्र निश्चित की पिढीनुसार भाषा बदलत जाते. तुमच्या आजी-आजोबांच्या काळातील भाषा आणि तुमची भाषा यात फरक असणारच. पण नव्या व जुन्या पिढीतलं खरं अंतर भाषिक नसतं. विचार, सवयी, नव्या वस्तू, वैज्ञानिक प्रगती इत्यादींमुळे भाषेचा आशय-विषय बदलतो आणि मग भाषेलाही नव्या संकेतांचा आधार घ्यावा लागतो. अनेकदा असा आरोप होतो, की तुमची भाषा शुद्ध नाही. कारण बोलताना शुद्ध आशयापलीकडे व्यक्तीचा उत्साह, नाराजी, आनंद, द्वेष, मत्सर इ. विकारांचे त्यात कळतनकळत मिश्रण होतेच. त्यामुळे तिच्यातून व्यक्तिभिन्नत्व प्रतिबिंबित होणे अपरिहार्य आहे.


भाषा शिकवण्याच्या तंत्रात गेल्या काही काळात सतत बदल होत राहिला आहे. पूर्वी व्याकरण व कोश यांचा उपयोग करून, पाठांतर करून, गणिताप्रमाणे रूपमालिका पाठ करून, भाषांतराची उदाहरणं सोडवून हे केलं जाई. पुढे यांत्रिक साधनं उपलब्ध झाली. ध्वनिमुद्रिकांमुळे एकच धडा पुनःपुन्हा ऐकून उच्चाराचं अनुकरण अधिकाधिक निर्दोष होऊ लागलं. ध्वनिफिती, ध्वनिशाळा इ. आधुनिक साधनांचा प्रसार झाल्याने केवळ भाषाशिक्षकावरच अवलंबून राहण्याची आवश्यकता खूप कमी झाली आहे.