तटस्थता वक्र म्हणजे काय?

तटस्थता वक्र, हे दोन वस्तू - कमॉडिटी यांच्या संदर्भात वापरात येते. दोन वस्तूंचे ते संयोजन दर्शविणारा आलेख आहे, ज्यायोगे या दोन वस्तूंचे संयोजन हे ग्राहकांना तितकेच चांगले किंवा तितकेच समाधानी ठेवते असे दर्शविले जाते. म्हणूनच अशा कोणत्याही संयोजनाला तटस्थता अथवा समसमाधानी वक्र असे म्हटले जाते..

तटस्थता वक्र हे समकालीन सूक्ष्मअर्थशास्त्रात वापरल्या जाणार्‍या अन्वेषण उपयोगी (ह्युरिस्टिक) उपकरणा सारखे आहेत ज्यांचा वापर ग्राहकांची प्राधान्ये आणि त्यांच्या खर्च करण्याच्या अर्थात बजेटच्या मर्यादा दर्शविण्यासाठी केला जातो. विशेषत: कल्याणकारी अर्थशास्त्राच्या अभ्यासात, अर्थशास्त्रज्ञांनी तटस्थता वक्राची तत्त्वे स्वीकारली आहेत.

एक प्रमाणित तटस्थता उदासीनता वक्र विश्लेषण हे साध्या द्विमितीय आलेखावर चालते. प्रत्येक अक्ष एका प्रकारच्या आर्थिक भलेपणाचे प्रतिनिधित्व करतो. तटस्थता वक्रासह, वक्रावरील बिंदूंद्वारे दर्शविल्या जाणार्‍या कोणत्याही वस्तूंच्या संयोगांमध्ये ग्राहक तटस्थ असतो कारण तटस्थता वक्रावरील वस्तूंचे संयोजन ग्राहकांना समान पातळीची उपयुक्तता प्रदान करते.

उदाहरणार्थ, एक तरुण मुलगा दोन कॉमिक बुक्स आणि एक टॉय ट्रक, किंवा चार टॉय ट्रक आणि एक कॉमिक बुक ठेवण्यामध्ये उदासीन असू शकतो, त्यामुळे या दोन्हींचे संयोजन (कॉम्बिनेशन) त्या तरुण मुलाच्या उदासीनता वक्रावर दोन बिंदू म्हणून असतील.

तटस्थता वक्र विश्लेषण

बहुतेक आर्थिक व्यवस्थेविषयक पुस्तकांमध्ये ग्राहकाच्या उत्पन्नावर आधारित त्या त्या ग्राहकासाठी वस्तूंच्या इष्टतम निवडीशी अवगत करून देण्याच्या उद्देशासाठी तटस्थता वक्र तयार केले जातात. याचे शास्त्रीय विश्लेषण असे सूचित करते की इष्टतम उपभोग संयोग अशा ठिकाणीच घडतो जेथे ग्राहकाचे तटस्थता वक्र हे त्यांच्या खर्च करण्याच्या अर्थात बजेटच्या मर्यादांशी मिळतेजुळते असते.

जसजसे उत्पन्न वाढते तसतसे, एखादी व्यक्ती सामान्यत: त्यांच्या उपभोगाची पातळी बदलते कारण ते अधिक वस्तू घेऊ शकतात. परिणामी ते उत्पत्तीपासून दूर असलेल्या तटस्थता वक्राकडे संक्रमण करतील. अर्थात त्यामुळे त्यांचे पूर्वीपेक्षा अधिक भले झाले असल्याचे दर्शविले जाते.