1.पत्र म्हणजे काय:-

पत्र म्हणजे ज्या माध्यमातून कार्यालयास माहिती मिळते अथवा कार्यालयाकडून माहिती विचारली जाते.कार्यासनांकडून घेतलेलया निर्णयांची माहिती संबंधितास कळविता येते.

2.पत्रव्यवहाराचे प्रकार खालील प्रमाणे आहे.
अ) साधे पत्र:-

1.खाजगी व्यक्ती,संस्था,लोकसेवा आयोग,लोकप्रतिनिधी, लोकायुक्त, केंद्र शासन.

2.भाषा ही अचुक,संक्षिप्त,सुस्पष्ट व पत्राची कालमर्यादा आहे.
ब) अर्धशासकीय पत्र:-

1.महत्वाच्या विषयाकडे वैयक्तिक लक्ष वेधण्यासाठी याचा उपयोग करतात.

2.प्रलंबित माहिती मागवण्यासाठी. शक्यतो समकक्ष किंवा अधिनस्त अधिकाऱ्याला लिहितात

3.विषयास कालमर्यादा असते तसेच तातडी/महत्वाचे असते.
क) कार्यालयीन आदेश:-

1.कार्यालयाच्या अंतर्गत कामकाजाविषयी आदेश.

2.नेमणुका/कार्यविभागणी/जेष्ठता सूची/पदोन्नती इ.

3.अधिनस्त कार्यालयांना सूचना,आदेश कळविण्यासाठी.
ड) ज्ञापन:-

1.औपचारिक आदेश व मंजुरी कळविण्यासाठी/खुलासा मागवणे. विषय मध्यभागी लिहावा.

2.अर्धशासकीय पत्रांना उत्तरे देताना अथवा माहितीचे संकलन करताना याचा वापर करावा करु नये.
इ) परिपत्रक:-

1.विविध कार्यालयांकडून/कार्यालयांतर्गत माहिती संकंलित करणे.

2.सर्व सामान्य सूचना कळविणेकरिता तसेच निर्देश व मार्गदर्शन सूचना कळविणेकरिता.
ई) अनौपचारिक संदर्भ :-

1.मूळ संचिकेवर अभिप्राय मागवण्यासाठी अनौपचारिक संदर्भाचा वापर करतात.

2.अनौपचारिक संदर्भ प्राप्त झाल्यानंतर अपे‍क्षित कार्यवाही पूर्ण करुन संचिका मूळ विभागाकडे पाठवण्यात येते.
ए) शासन निर्णय:-

1.शासनाच्या योजनांना व निर्णयांना मान्यता/मंजूरी. पार्श्वभूमी नमूद केलेली असते.

2.मंत्रालयीन स्तरावरच काढण्यात येतो. मंत्रिमंडळाचा निर्णय समजला जातो

3.भाषा ही अचूक,संक्षिप्त सुस्पष्ट असावी.

4.संबंधित विभागाचा अनौपचारिक संदर्भ क्रमांक नमूद केलेला असतो.

5.शासन निर्णयात आवश्यकतेनुसार दुरुस्ती किंवा फेरफार करण्यासाठी शुध्दीपत्र(Corrigendum) काढले जाते.

6.शासन निर्णय स्थायी आदेश संचिकेत समाविष्ट करणे आवश्यकआहे.

7.अभिलेख वर्गीकरणात ‘अ’ प्रकारात जतन करण्यात येतात
ऐ) अधिसुचना:-

1.राज्यपालांच्या आदेशानुसार व नावाने अधिनियमाच्या उपबंधाखाली काढली जाते.राजपत्रात शासकीय मुद्रणालयामार्फत प्रसिध्दी

2.विधी व न्याय विभागाच्या सल्ल्याने काढणे आवश्यक.असाधारण व साधारण राजपत्रातून प्रसिध्द केले जाते. उपसचिव किंवा त्यापेक्षा वरिष्ठ दर्जाचा अधिकारी काढू शकतो.
ओ) प्रसिध्दी पत्रक:-

1.घटना/वृत्त/धोरणांना जनहितार्थ व्यापक प्रसिध्दी देणे. माहिती व जनसंपर्क/महासंचालनालयामार्फत वृत्तपत्रात / पत्रकार परिषदेद्वारे प्रसिध्दी.
औ) पृष्ठांकन:-

1.दोन पत्रे,अर्ज इत्यादींच्या प्रती माहितीसाठी/अभिप्रायासाठी केला जातो. पृष्ठांकन करताना कोणत्याही विशिष्ट सूचना दिल्या असल्यास त्यावर अधिकाऱ्याने पदनामासह स्वाक्षरी करणे आवश्यक आहे